Mahşere Yanıt, 2023, kumaş üzerine karışık teknik, 149x 57 cm

Response to apocalypse, 2023, mixed media on fabric, 149x57 cm

Az daha eğiliyordum kurduğumuz hayallere, 2023, kumaş üzerine karışık teknik, 165 x 65.5 cm

Envisioned Death For The First Time, 2022, mixed media on fabric, 159 x 95.5 cm

Reca, 2023, mixed media on fabric, 48,5 x90 cm

Inutterable Damnations, 2022, mixed media on fabric, 29x36cm

Where should it divide, 2022, mixed media on fabric, 29x36 cm

Chimera-Flesh,2023,Mixed media fabric, 20x31,5cm

Two blind lovers, tied to all darkness, 2023, mixed media on fabric, 53 x 66 cm

The palpable aspect of fear, 2022, mixed media on fabric, 25 x 19 cm

The ghost is hiding in between the strainds of your hair, 2023, mixed media on fabric, 45x 63

Mutually Rough-Handled Bodies, 2022, mixed media on fabric, 19 x 25 cm

Raksodia, 2023, mixed media on fabric, 19.5 x 40 cm

We called out to you, but you didn't hear, 2022, mixed media on fabric, 44 x 35 cm

Farewell House, 2022, mixed media on fabric, 24 x 22.5 cm

Used to run to the fields taking my face, 2022, mixed media on fabric, 17 x 20 cm

Discovered ground, 2022, mixed media on fabric, 23.5 x 18.5 cm

Used to run to the fields taking my face, 2022, mixed media on fabric, 17 x 20 cm

Let the feet get cross, 2022, mixed media on fabric, 24 x 21 cm

In between the flickering fires, 2022, mixed media on fabric, 27 x 59 cm

The Wings That Ascend From The Back of The Whipped Gods, fabric and clay, 2023,12,5x12,5x18 cm

And, 2022, mixed media on fabric, 77x 228 cm

She suddenly shivered assume all disguises clandestinely 2023 fabric, clay, concrete,17x17x17cm

The Initial Step Towards The Other, 2023, fabric, clay and concrete, 19x 20 x 22 cm

Scarred red in between my hands, 2023, fabric, concrete, 22 x 12.5 x 14 cm

The dizziness digs deep, 2023, fabric, clay, 22 x 23 x 18 cm

For Another One, 2023, fabric, clay, concrete, bone,17 x 16 x 18 cm

Aren't we the ones who wake up with dances, 2023, fabric, clay, bone, 13.5 x 16 x 16 cm

Aren't we the ones who wake up with dances, 2023, fabric, clay, bone, 13.5 x 16 x 16 cm

The last white knob beneath my feet, 2023, fabric, clay and concrete,22,5x21,5x9,5

Else the first step that dreams, 2023, fabric, clay, concrete, 28.3 x 13 x14 cm

Diamond Jack, 2023, fabric, clay, concrete, bone, 32.5 x 18 x 18 cm

The yellow within me burst out, 2023, fabric, clay, concrete, 18 x 16 x 14 cm

By apprortioning barren tranquility 2023,fabric,clay,concrete,<br /> 21x20.5x16cm

Bursting from the collarbone to our hands 2023 fabric and clay 241x57x5cm

I walked away, 2021, kağıt üzerine karakalem, 29.5 x 29 cm

Love, 2021, drawing on paper, 33 x 24 cm

Take the eyes out of the last swift jot, 2021, drawing on paper, 29.5 x 21 cm

The upside down feather tree, 2021, drawing and watercolor on paper, 23.5 x 33 cm

In taberna quando sumus, 2022, drawing on paper, 28 x 35 cm

Built for keeping each other alive, 2022, drawing on paper, 24 x 33 cm

Teyel / Uzuv / İlizarov | 2023

Long Live the Monster!

I went to Çınar Eslek’s studio around the days when my body started to return to the state I remembered before. I marveled at how much my body could expand in just a few months, and I tried to shake off the turbulent winds of hormones. Uncovering day by day unfamiliar aspects that my body can assume, dedicating it to someone else to live in and be fed from for a period, and engaging in a symbiotic relationship that you know will end but you don’t know how long it will last is a prolonged transformation. The pregnant woman’s body, seen as the source of both creative potential and social anxiety from when the female body was thought to be the incomplete and defective version of the male body until recently, has been surrounded by cultural fear and admiration. Pregnant women have often been depicted as monstrous figures in literature and popular culture due to their transformative and unpredictable nature. This portrayal of monstrosity stems from society’s discomfort with the unknown and uncontrollable aspects of female reproduction. During this period of experiencing various stages of monstrosity, I encountered the fabric works in Tack, Limb, Ilizarov. Before me stood an array of “monsters,” composed of interlocking human, animal, and plant components, each delineated by distinct colors yet with elusive boundaries, all brought together through intricate stitching.In her fabric works, each containing a unique ecosystem, Eslek skillfully tacks together a blend of fictional imagery, recollections from her childhood, and dreamscapes. Tacking serves as a mode of thought and production for her. The artist’s perspective, recognizing humans as an integral part of nature rather than claiming species superiority and refusing to become normative, is distinctly evident in her works on found fabrics. Eslek’s narratives, ranging from her relationships with her body and its environment to some of her propositions on existence, unfold within surrealist worlds inhabited by hybrid, manifold, and porous beings. Arms, branches, roots, tails, legs, and heads are tacked/ articulated non-hierarchically, forming Eslek’s world of monsters. It is evident that the monsters that the artist conceives, gets inside-places one inside, thinks about-dreams of inspiring others to dream about, are pluralistic and constructive, and point to a collective formation and life. Eslek, as it were, returned to the essence of the word “monster,” stripping away the negative connotations time has imposed upon it.The term canavar, meaning monster in Turkish, originates from Persian and was derived by adding the suffix “var” (to have) to the word “can” (life) and means a living being, a creature. The equivalent of the word “monster” in Ancient Greek is “τέρᾰς/téras,” meaning marvel, wonder, potent, divine sign, omen. It is used for beings that elicit both admiration and fear. This fear is a product of an androcentric and heteronormative thought system that separates those perceived as differentBernard Stiegler, one of the philosophers who extensively studied the human-technology relationship, does not consider humans independently of the fire, that is, technic, that Prometheus gave them. Through technology, individuals acquire capabilities they do not have. Thus, humans unveil new potentials by prosthetizing with technics that is the externalization of the memory and an extension of the body. However, according to Stiegler, every technic or technology is a “pharmakon”. It can be both a cure and a poison in the sense that it brings both solutions—curative power, and potential new problems—destructive power.

Coming from the Western system of thought, Stiegler cannot help but define good and bad, and separate the two. Conversely, philosopher Yuk Hui advocates embracing diversity rather than adhering to such dualities. He states, “Even if we have common problems we are trying to solve, there is no single way to respond to the collapse of ecosystems. We must understand that variation is a consequence of local adaptation.” Similarly, technological diversity allows for different solutions to common problems, such as those within the realm of health. However, dominant perspectives can lead to monopolies. Nonetheless, localized healing can yield on-site and internally tailored solutions to adapted problems. As explored in Çınar Eslek’s works, these healings can be made possible by articulating and multiplying, acknowledging imperfection, and embracing techniques that do not objectify the body or create the illusion of completeness.

In the video work Surface (Prolog) (2019), the artist delves into an earlier chapter in her life, revealing her body’s connection with the fields and hills, where she gathered images for her fabric works, all through the act of walking. We witness that the foot closely observed on the bed is an extension of a leg that once limped when touching the ground, a leg that traveled a long way on the dry grass with support from another body and went to a healer. These four legs have become one, embarking on a shared journey. Even though the lame leg is fused with the olives in the hands of the healer, it still relies on the back of its companion on the way back. The harmonious movements of these two individuals, who communicate without words, and the synergy of their bodies shine amidst the vast steppe. Eslek creates space-bodies with organic and inorganic materials such as bones, concrete, fabric, seashells, and porcelain that she has accumulated over time, based on the relationships her body establishes with the earth and spaces, hybridization, ruptures, and reunions. This exploration of space-body construction extends from the sculptures into the artist’s video titled Oh White (2023), which delves into the hybridization between the artist and a hospital building—an experience rooted in a period spent with another “technic,” Ilizarov, at Baltalimanı Bone Hospital. The imagery peering into the depths of the building and Eslek’s skeleton, excerpts fromthe artist’s diaries, and fragments from the story “Concretion” penned by author Bihter Sabanoğlu specifically for this work are tacked together. The combined transformations of the building and the artist’s body often bring about shifts in time and space. “I have started to feel to the marrow each stone of the building. The doctors transfixed the tool they mentioned into my leg. They also placed other things in my joints in other parts of my body. I am grateful that Reshid Pasha prevented this building to be built out of wood. Otherwise, how would its wooden trunk fuse with my artificial body?”

The proximity of Çınar Eslek’s body propositions to themes of posthumanism is quite remarkable. In particular, the potential scenarios of becoming- animal, as explored by Rosi Braidotti concerning the end of the centrality of man, becoming-earth, and eventually becoming-machine in the context of human-technology relationships, open the door to an ever-evolving narrative within the exhibition. In Tack, Limb, Ilizarov Eslek embraces a queer perspective as an expansive lens to challenge prevailing narratives, offering a comprehensive rethinking and reconstruction of bodies, spaces, and times. This approach scrutinizes the constructed aspects of the present and fosters the emergence of diverse and multifaceted futures. Here’s to the days when we proudly proclaim, “Long live the monster!”

1. Rosi Braidotti, “Mothers, Monsters, and Machines,” in
Epimetheus, çev. Richard Beardsworth, George Collins (Stanford: Stanford University Press,1998).
3. Yuk Hui ve Anders Dunker, “On Technodiversity,” The Milk of Dreams Vol 1. (Venice: La Biennale di Venezia, 2022), 553-60.
Nomadic Subjects: Embodiment and Sexual Difference
in Contemporary Feminist Theory, 2nd ed. (New York: Columbia University Press, 2011), 213–44.
2. Bernard Stiegler, Technics and Time, 1: The Fault of Epimetheus, trans. Richard Beardsworth, George Collins (Stanford: Stanford University Press, 1998).
3. Yuk Hui and Anders Dunker, “On Technodiversity,” in The Milk of Dreams Vol 1. (Venice: La Biennale di Venezia, 2022), 553-60.
4. See Bihter Sabanoğlu’s story “Concretion” at the exhibition.
5. Rosi Braidotti, The Posthuman (Cambridge: Polity Press, 2013), 55-104.
Basting Stitches of Caustic Fabrics,Limping Members of Patched Monsters Bihter Sabanoğlu
In Ancient Greek, the term rhapsōdos, stemming from the same root as rhapsody, refers to a person who connects poems and songs seamlessly, stitching them together using imperceptible threads, thereby constructing the framework of an epic poem by interweaving their distinct elements. Within the context of the Tack, Limb, Ilizarov exhibition, I view Çınar Eslek akin to a rhapsōdos, given that both words and fabric encompass intricate complexities that share the same fundamental principles and delve into concepts such as life, death, identity, and essence. I aim to interpret her works as components of a body; much like words, sentences, and poems construct the frame of an epic narrative, Eslek’s cohesive artworks, textiles, drawings, and sculptures assemble like limbs, breathing life into the form of a monster, woven together by human hands. Tack, Limb, Ilizarov comprises components skillfully interlocked and thoughtfully patched where necessary, resulting in a living organism.

1.Stitch – Fabric – Poison – Power

The cloth stitched by women is poisonous, corrosive, and caustic. Despite being a work of art and craftsmanship designed to safeguard the body, it has the potential to morph into a destructive, limb-rending, and lethal substance. The concept of a curse or magic adhering to an individual like a piece of fabric is present in Hittite and Babylonian myths, as well as in stories from the Old Testament. Nevertheless, the notion of the fabric having its agency and acting autonomously is predominantly featured in Greek tragedies. The lethal potency of fabric is profoundly experienced in the works of Aeschylus, Euripides, and Sophocles. Clytemnestra uses a piece of fabric, alternately translated as a net and a cloth, to smother her husband, Agamemnon. Medea exacts vengeance upon her husband Jason, who deserted her despite all the hardship she had endured, and his new bride, Glauce, by gifting her a poisoned fabric that adheres to her and engulfs her limbs in flames, ultimately reducing her to ashes. The fabric, fine and delicate as it is, erodes her pale skin, dividing her flesh from her bones. The garment Deianeira gifted to Heracles as a love charm ultimately results in his demise, encircling him like a serpent. Heracles details how the received attire clings to his body, consumes him, draws out the blood from his lungs, and infiltrates his veins. Until that moment, he had remained unbeaten, yet the fabric held greater power than any living creature, accomplishing what the arrows of foes, the armies of giants, and the monsters could not. It is the fabric that possesses the abilities of enchanting, disabling, and taking life. These toxic textiles have always been crafted by women; activities such as fabric production, weaving, and sewing belong to the realm of women. In Greek mythology, three sisters hold the thread of mortal lives. In the novel Heart of Darkness, two women fervently knit black wool, symbolically stationed at the gates of hell, making a metaphorical decision about who shall live and who shall die, either elongating or shortening the thread of life. Women weave the threads of destiny, and the fabric is on the side of women. Following her assault by her brother-in-law, Philomela, rendered speechless when her tongue was severed, communicated her tragic tale by embroidering it onto a fabric, thereby identifying her assailant female forms, body parts, faces, hair, uncanny beings of uncertain nature, broken limbs, geometric patterns, patches, and blood-like fluids within Çınar Eslek’s fabric creations all appear to have emerged from the darkness guarded by women behind a gate. Indeed, within this context, the aim is not to confine the creatures back to their original place, as if into a pit of hell. Eslek adeptly combines vibrant, high-intensity colors with pastels, sharp lines with graceful curves, and hybrid beings with integral human forms, which culminate in creating a living organism facilitated by the use of patches. The exhibition’s landscape is a consequence of this amalgamation; Eslek’s creature, composed of sculptures for its torso, fabric works for its hands, drawings for its legs, and videos for its head, vividly illustrates the transformative impact of interlocked artworks. While narrating a story, these fabrics, sculptures, drawings, and videos not only fill what is incomplete but also expand the fragments by interconnecting them and creating new possibilities.

2. Patching – Interlocking – Integrity – Incompletion

Bernard Stiegler’s philosophy regards humans as incomplete, unfinished, and non-integral beings and argues that civilization is founded on the principle of rectifying this deficiency through technology. Human beings and the technology they develop by organizing inorganic matter cannot be examined separately; the human being, fragmented and patched, attempts to complete its incomplete nature through metaphorical prostheses. The reverberations of these ideas resonate within Eslek’s creations; her artworks manifest a desire to perpetuate the existence of the inherently incomplete human, dismantle deeply rooted ideals of perfection, salubrity, and power, and empower humanity by generating variations from its unfinished state. Eslek reshapes reality, deficiency, and sometimes the body as it simply is, extracting from that state of incompleteness a fragmented sense of completeness, a “state of togetherness” devoid of hierarchy.Eslek’s téchnê multiplies the possibilities of disability, deficiency, and incompleteness. Through the Surface (Prolog) video and its close-ups of sheets, gauze, various garments, doilies, cushion covers, etc., she highlights the potency of fabric while also scrutinizing the connection forged by a limping body with its environment objectifying the body, dictating perfection to it, or establishing a hierarchy, she offers a depiction of how incompleteness can be integrated into wholeness in various ways. The fragility of the bodies she addresses in her drawings also arises from this sense of incompleteness. Bodies fragmented into segments, portions subtracted from paper, and the amalgamation of organic and inorganic materials all emphasize the superficial nature of the notion of wholeness.

The sculptures created by Eslek showcase the most distinct instances of interlocking; in those three- dimensional works, she blends fabrics, veils, and concrete fragments gathered from the streets with bones sourced from a butcher, while the fragility of the human body and soul is vividly reminded to the viewer through arms and legs that appear to have emerged from concrete pieces, as well as the juxtaposition of broken porcelain fragments with shells.

3. Organic/Inorganic Transitions – Temporal/Spatial Shifts

In Eslek’s universe created through the patching of fragments, transitions indeed hold significant importance. This microcosmos, which paradoxically attains unity while preserving its plurality, depends on oscillations between organic and inorganic elements, as well as spatial and temporal shifts, for its existence. The comings and goings observed in the sculptures, spanning from cartilage to bricks, from seashells to synthetic veils, serve as tangible expressions of inter-material transitions.Regarding spatial shifts, it is necessary to refer to Joseph Conrad’s Heart of Darkness and explore the imagery he constructs around a piece of fabric: He had tied a bit of white worsted round his neck—Why? Where did he get it? Was it a badge— an ornament—a charm—a propitiatory act? Was there any idea at all connected with it? It looked startling round his black neck, this bit of white thread from beyond the seas.The fabric piece fastened around the neck of the captive man in the grasp of the colonizer, as envisioned by Conrad, not only serves as a transition between two continents but also induces a spatial shift. Through a piece of cloth, the Western lands, the perpetrators of the curse of colonialism that befalls the slaves, aretransported to Africa. The outside transforms into the inside. All the materials used in Eslek’s sculptures have been collected from the outside, from the streets; items discarded or organic components of a living being, which converge within the sculpture’s body, are transported from the streets to the exhibition space. Having taken on a new form, the sculptures extend an invitation to “the other” from an uncharted territory, welcoming them inside.

The video Oh White by Eslek should be specifically explored within the framework of transitions and shifts. The video was filmed at the Baltalimanı Bone Hospital, built as the Ottoman Empire’s first masonry waterfront palace and used as a royal residence. As the palace, representing the transition from organic wood to inorganic brick was later converted into a hospital, the patients experienced transformations through the use of inorganic materials like iron components, prosthetic devices, and tools such as the bone- lengthening Ilizarov. In Eslek’s video, the bodies bearing inorganic materials as if integrated with the structure, also serve as a gateway to this transition between the building and the body. The location’s historical significance as the site where the Baltalimanı Agreements, signifying the economic and political decline of the Ottoman Empire, were ratified further underscores a temporal transition: degeneration, deterioration, and disintegration, all linked to the collapse of an empire, eventually spread to the patients undergoing treatment at the bone hospital years later.

Eslek deliberately distorts, disperses, interlocks, and patches her images to reflect transitions from boundless extravagance to the simplicity of a hospital bed, from societal visibility to exclusion, and from power to powerlessness, mirroring the decay of bones, tissues, and mental faculties.

Further Reading:

Bernard Stiegler – Technics and Time,1: The Fault of Epimetheus
Joseph Conrad – Heart of Darkness
Mary Shelley – Frankenstein or The Modern Prometheus Sophocles – Women of Trachis
Aristophanes – Lysistrata
Aeschylus – Agamemnon
Euripides – Medea
Mary M. Brooks – Spinning Fates and The Song of the Loom: The Use of Textiles, Clothing and Cloth Production as Metaphor, Symbol and Narrative Device in Greek andLatin Literature

Çok Yaşa Canavar!

Çınar Eslek’in atölyesine gittiğimde bedenimin eskiden hatırladığım haline geri dönmeye başladığı günlerdi. Birkaç ay içinde bedenimin ne kadar genişleyebileceğini gördükçe hayrete düşmüş, hormonların savuran rüzgârlarını bertaraf etmeye çalışmıştım. Onun bürünebileceği yabancı olduğum halleri gün be gün keşfetmek, bir süre o bedeni başka birisine içinde yaşaması ve beslenmesi için vakfetmek, sonu olduğunu bildiğim ancak ne kadar süreceğini bilemediğim bir simbiyotik ilişki içinde olmak uzun bir dönüşüm. Kadın bedeninin erkek bedeninin eksik ve kusurlu hali olduğu düşünülen zamanlardan günümüze dek hamile kadın bedeni hem yaratıcı potansiyelin hem de sosyal kaygının kaynağı olarak görülüp kültürel korku ve hayranlıkla çevrilmiş. Hamile kadınlar, dönüştürücü ve öngörülemez doğalarından ötürü edebiyatta ve popüler kültürde sıklıkla canavarca tasvir edilmiş. Bu canavarlık, toplumun kadın üremesinin bilinmeyen ve kontrol edilemeyen yönlerinden duyduğu rahatsızlıktan kaynaklanıyor. İşte Teyel, Uzuv, İlizarov’daki kumaş işlerle canavarlığın çeşitli evrelerini yaşadığım böyle bir zamanda tanıştım. Karşımda yoğun dikişlerle renkleri belirgin, ancak sınırları belirsiz, insan, hayvan ve bitki parçalarının birbirine geçerek oluşturduğu çeşitli “canavarlar” duruyordu.

Eslek, her biri ayrı bir ekosistem içeren kumaş işlerinde kimi zaman kurmaca kimi zaman da çocukluğundan ve rüyalarından imgeleri birbirine teyelliyor. Teyellemek, onun için bir düşünce ve üretim biçimi. Sanatçının tür üstünlüğünün aksine insanın sadece doğanın bir parçası olduğuna inanan, normatifleşmeyi reddeden tavrı buluntu kumaşlar üzerine yaptığ ı işlerinde kendini gösteriyor. Eslek’in bedeniyle ve bedeninin çevresiyle kurduğu ilişkilerden varoluşa dair kimi önermelerine uzanan anlatıları melez, çok bileşenli ve geçirgen varlıkların yaşadığı sürrealist dünyalarda geçiyor. Kollar, dallar, kökler, kuyruklar, bacaklar, kafalar hiyerarşik olmayan şekilde teyellenerek/eklemlenerek Eslek’in canavarlar alemini oluşturuyor. Sanatçının yarattığ ı, içinde olduğu-oldurduğu, düşündüğü- düşlediği-düşlettiği canavarların çoğulcu ve yapıcı oldukları, kolektif bir oluşuma ve yaşama işaret ettikleri aşikâr. Eslek, adeta kelimenin özüne dönüp, onu zamanın yüklediği olumsuz anlamlardan sıyırmış. Türkçeye Farsçadan geçen canavar, “can” (hayat) kelimesine “var” (sahip olmak) ekinin eklenmesiyle türemiş olup aslında canlı, mahluk anlamını taşır. İngilizce karşılığı olan “monster” kelimesinin Antik Yunancadaki karşılığı “τέρᾰς/téras” şaşılacak, hayret uyandıracak, olağanüstü şey, ilahi işaret, alamet anlamına gelir. Hem hayranlık duyulacak hem korkulacak varlıklar için kullanılır. Bu korkuyu kendinden farklı olanı ayırmaya dayanan erkek-merkezci ve heteronormatif düşünce sistemi üretirtepelerle ilişkisini yürüme eylemi üzerinden gösteriyor. Yatakta yakından gördüğümüz ayağ ın yerle temas etmesiyle aksayan bir bacağ ın uzantısı olduğunu, kuru otlar üzerinde başka bir bedenden destek alarak uzun bir yol kat edip bir şifacıya gittiğini izliyoruz. Bu dört bacak adeta bir olmuş, yürüyor. Aksak bacak, şifacının ellerinde zeytinlerle birleşse de dönüş yolunda kendini eşlikçisinin sırtına bırakıyor. Hiç konuşmayan bu iki kızın uyumlu hareketleri, bedenlerinin ortaklığı bir bozkırın ortasında parlıyor. Eslek, bedeninin yeryüzü ve mekânlarla kurduğu ilişkiler, hibritleşip kopmalar ve yeniden birleşmeler üzerine, zaman içinde biriktirdiği kemik, beton, kumaş, deniz kabuğu, porselen gibi organik ve inorganik malzemelerle mekân-bedenler oluşturuyor. Heykellerle başlayan bu mekân-beden inşası, sanatçının Baltalimanı Kemik Hastanesi’nde başka bir “teknik”le, İlizarov’la, geçirdiği bir dönemden yola çıkarak hastane binasıyla kendisi arasındaki melezleşmeyi konu aldığı Oh White (2023) başlıklı videosunda da süregeliyor. Binanın ve Eslek’in iskeletinin derinliklerine baktığımız görüntüler sanatçının günlüklerinden alıntılar ve yazar Bihter Sabanoğlu’nun bu iş için yazdığı “Betonlaşma” başlıklı öyküsünden parçalarla teğelleniyor. Binanın ve sanatçının bedeninin bir arada dönüşümleri zaman ve mekân kaymalarını da sıklıkla karşımıza getiriyor. “Binanın her bir taşını iliklerimde hissetmeye başladım. Doktorlar sözünü ettikleri aleti bacağıma taktı. Başka yerlerdeki eklemlerime de başka birtakım şeyler yerleştirdiler. Reşit Paşa iyi ki bu binayı ahşaplıktan kurtarmış. Yoksa bu suni bedenimle onun ağaçtan gövdesi nasıl bir olacaktık?”

Çınar Eslek’in sunduğu beden önermelerinin insan sonrası üzerine düşünülenlerle yakınlığı dikkat çekici. Özellikle Rosi Braidotti’nin insan merkeziyetçiliğin sonlanmasıyla bağladığı hayvan-oluş, yeryüzü-oluş ve son olarak insanın teknolojiyle ilişkisi üzerine tanımladığı makine- oluşa dair olası bazı senaryolar, sergide sürekli yeni öykülerin yazımını da mümkün kılıyor. Teyel, Uzuv, İlizarov’da Eslek, baskın anlatılara meydan okumak için kuirliği genişletilmiş bir perspektif olarak benimsiyor ve bunların yerine bedenlerin, mekânların ve zamanların kapsamlı bir şekilde yeniden düşünülmesi ve yeniden oluşturulmasını koyuyor. Böylelikle, günümüzün inşa edilmiş özelliklerini sorguluyor ve çeşitli geleceklerin ortaya çıkmasını teşvik ediyor. “Yaşasın canavar!” diyebileceğimiz günlere…

1. Rosi Braidotti, “Anneler, Hilkat Garibeleri ve Makineler”, Göçebe Özneler: Çağdaş Feminist Kuramda Bedenleşme ve Cinsiyet Farklılığı, çev. Öznur Karakaş (İstanbul: Kolektif Kitap, 2017), 287–328.
2. Bernard Stiegler, Technics and Time, 1: The Fault of
4. Bihter Sabanoğlu’nun öyküsü “Betonlaşma” sergiden edinilebilir.
5. Rosi Braidotti, İnsan Sonrası, çev. Öznur Karakaş,4. bs.(İstanbul: Kolektif Kitap, 2021), 77-136.

Ceren Erdem

Yakıcı Kumaşların Teyelleri,

Yamalı Canavarların Aksayan Uzuvları

Bihter Sabanoğlu

Antik Yunancada rapsodi ile aynı kökeni paylaşan rhapsōdos, şiirleri, şarkıları uç uca ekleyen, onların farklı dokularını birbirine bağlayarak görünmez iplerle diken, bir epik şiirin çatısını ören kişiyi nitelemek için kullanılır. Sözün ve kumaşın karmaşık doğası temel prensipleri paylaştığı, yaşama, ölüme, kimliğe, öze dokundukları için Teyel, Uzuv, İlizarov sergisi bağlamında Çınar Eslek’i bir rhapsōdos olarak görüyorum. İşlerini bir bedenin parçaları olarak okumak istiyorum; kelimelerin, mısraların, şiirlerin epik bir metnin gövdesini oluşturduğu gibi, Eslek’in kendi içinde bütünlüklü işleri, kumaşları, desenleri, heykelleri birer uzuv biçiminde bir araya geliyor ve insan eliyle dikilip hayat verilmiş bir canavarın gövdesini vücuda getiriyor. Teyel, Uzuv, İlizarov parçaları birbirine ustaca eklemlenmiş, tam gereken yerlerinden yamalanmış, yaşayan bir organizma.

1. Dikiş – Kumaş – Zehir – Erk

Kadının diktiği kumaş zehirleyici, yakıcı, eriticidir. Kumaş, bedeni korumakla yükümlü bir sanat/zanaat ürünü iken onu tahrip eden, uzuvlarını parçalayan, ölümcül bir meta haline de dönüşebilir. Bir lanetin, büyünün insanın üzerine bir kumaş gibi yapışması fikri Hitit ve Babil mitlerinde, Eski Ahit hikâyelerinde de görülür fakat kumaşın kendine ait bir irade ile hareket etmesi en sıklıkla Yunan tragedyalarında kullanılır. Aiskhylos’ta, Euripides’te, Sofokles’te kumaşın ölümcül gücü şedit biçimde hissedilir. Clytemnestra kocası Agamemnon’u bazen bir ağ, bazen bir bez şeklinde nitelenen bir kumaş parçası ile boğar. Medea, onca fedakârlıktan sonra kendisini terk edip giden kocası Iason’un yeni gelini Glauke’den intikamını zehirli bir kumaş, üzerine yapışıp uzuvlarını ateşe veren, onu küle çeviren bir elbise ile alır. İncecik bir tülden ibaret olduğu söylenen bu kumaş parçası onun beyaz tenini kemirir, etlerini kemiklerinden ayırır. Deianeira’nın Herakles’e bir aşk büyüsü yapma uğruna verdiği entari, onu bir yılan gibi sararak öldürür. Herakles kendisine gönderilen elbisenin vücuduna yapışarak onu kemirdiğini, ciğerlerindeki kanı emdiğini, damarlarının içine işlediğini söyler. O güne dek hiç kimse onu alt edememiştir ama kumaş, canlı bir varlıktan daha fazla erk sahibidir, düşmanların gönderdiği okların, devlerin ordularının, canavarların başaramadığını başarır. Efsunlama, sakat bırakma, can alma yetileri kumaşındır.Bu toksik tekstiller hep kadın elinden çıkmadır; kumaş üretme, örme, dikme gibi uğraşılar kadının dünyasına aittir. Yunan mitolojisindeki ölümlülerin yaşam ipliğini üç kız kardeş ellerinde tutar. Karanlığın Yüreği romanında ellerindeki kara yünü hararetle örerek cehennemin kapılarını bekleyen, kimin ölüp kimin yaşayacağına mecazi anlamda karar veren, yaşamın pamuktan ipliğini uzatan veya kısaltan da iki kadındır. Kaderin ağları kadınlar tarafından örülür, kumaş kadının tarafındadır. Eniştesinin saldırısına uğrayan Filomela, dili kesilince trajik hikâyesini bir kumaşa işleyerek suçluya işaret eder.

Çınar Eslek’in kumaş işlerindeki kadın figürleri, beden parçaları, yüzler, saçlar, ne olduğu her zaman belirlenemeyen tekinsiz yaratıklar, kırık- dökük uzuvlar, geometrik şekiller, yamalar, kan benzeri sıvıların hepsi kadınların bekçiliğini yaptığı karanlığın kapısı ardından fırlamışa benziyor. Fakat burada yaratıkların fırladıkları yere geri tıkılmaya çalışıldığı bir Gayya kuyusu söz konusu değil. Eslek, şiddeti yüksek renklerle pastelleri, keskin çizgilerle yumuşak hatları, hibrit canlılarla bütünlüklü insan bedenlerini birbirine karıştırıyor, onları dönüştürüyor, değ iştiriyor, yamalarla ortaya yaşayan bir organizma çıkarıyor. Serginin coğrafyası da bu birleşmeden mütevellit; heykellerin gövdesini, kumaşların ellerini, desenlerin bacaklarını, videoların başını oluşturduğu Eslek’in canavarı, birbirine eklemlenen işlerin nasıl dönüştürücü bir etkiye sahip olduğunu gösteriyor. Tüm bu kumaşlar, heykeller, desenler ve videolar var güçleriyle bir hikâye aktarırken aynı zamanda eksik olanı tamamlamamakla kalmıyor, parçaları birbirine eklemleyerek genişletiyor, yeni olasılıklar yaratıyor.

2. Yamalama – Eklemlenme – Bütünlük – Eksiklik

Bernard Stiegler’in felsefesi insanı eksik, bitmemiş, bütünlenmemiş bir varlık olarak kabul eder ve uygarlığın da bu eksikliği teknikle giderme prensibine istinaden kurulduğunu söyler. İnsan ve inorganik maddeyi düzenleyerek geliştirdiği teknik birbirinden ayrı incelenemez; parçalı, yamalı insan metaforik protezlerle yarım halini bütünlemeye çalışır.

Eslek’in eserlerinde bu fikirlerin yankısı görülüyor; yapıtlarında hilkati itibariyle noksan insanı yamalayarak var etme, mükemmeliyete, sağlamlığa, erk sahibi olmaya dair kemikleşmiş mevhumları kırma, insanın o tamamlanmış halinden çeşitlemeler yaratarak onu yetkinleştirme arzusu var. Eslek bazen gerçeği, bazen eksik olanı, bazen de yalnızca var olduğu şekliyle bedeni dönüştürerek o bitmemiş halden parçalı bir bütünlük, hiyerarşiden uzak bir “bir arada olma hali” çıkarıyor. Eslek’in téchnê’si, sakatlığın, eksikliğin, tamamlanmamışlığın olanaklarını çoğaltıyor. Zemin (Prolog) videosu, yakın plan çekilen çarşaf, tülbent, çeşitli giysiler, dantel örtü, minder kılıfları vs. aracılığıyla kumaşların gücüne vurgu yaparken bir yandan da aksayan bir bedenin çevresiyle kurduğu ilişkiyi irdeliyor. Bedeni nesneleştirmeden, ona kusursuzluğu dikte etmeden, bir hiyerarşi yaratmadan, eksik olanın hangi farklı şekillerde bütünlenebileceğine dair bir görüntü ortaya koyuyor.

Desenlerinde ele aldığı bedenlerin kırılganlığı da yine bu noksanlık hissinden doğuyor. Fragmanlara ayrılan bedenler, kâğ ıttan eksiltilen parçalar, birbirine eklemlenen organik ve inorganik maddeler, bütünlük fikrinin yüzeyselliğini vurguluyor. Eslek’in birbirine eklemlenme halinin en belirgin olduğu işleri ise heykelleri; sokaktan topladığı kumaşlar, tüller, beton parçalar, kasaptan alınan kemiklere karışırken, insan bedeninin -ve ruhunun- kırılganlığı bir beton parçasından fırlamış kol ve bacaklarla, kabuklarla hemhal olan kırık dökük porselen kırıntılarıyla izleyiciye bir kez daha hatırlatılıyor.

3. Organik/İnorganik Geçişleri – Mekânsal/Zamansal Kaymalar

Eslek’in fragmanların yamalanmasıyla oluşturduğu evrende elbette geçişler de büyük önem taşıyor. Paradoksal biçimde, çoğulluğunu kaybetmeden bütünlüğe erişen bu mikro-kozmos, varlığını organik-inorganik arası gelgitler, mekânsal ve zamansal kaymalara dayandırıyor. Heykellerde gözlemlenen kıkırdaktan tuğlaya, deniz kabuğundan sentetik tüle gidişler ve dönüşler maddeler arası geçiş fikrinin somut tezahürleri.

Mekânsal kaymalara gelince, yine Joseph Conrad’ın Karanlığın Yüreği’ne başvurmak ve onun bir kumaş üzerinden kurduğu imgeleme göz atmak gerekiyor: Boynuna bir parça beyaz yün iplik bağlamıştı. Neden? Nereden bulmuştu acaba? Bu bir sembol müydü, süs müydü, muska mıydı, yoksa kendini avutmak için mi bağlamıştı onu? Belirli bir anlamı var mıydı gerçekten? Denizaşırı ülkelerden gelen o beyaz ip parçası, onun siyah boynunda ilginç görünüyordu.

Conrad’ın sömürgecinin elinde esir düşmüş adamın boynuna bağladığı o kumaş parçası, hem iki kıta arasında bir geçiş oluşturuyor hem de mekânda bir kayma meydana getiriyor. Kölenin başına musallat olan sömürgecilik belasının müsebbibi Batı toprakları bir kumaş aracılığıyla Afrika’ya taşınıyor. Dışarısı, içerisine dönüşüyor. Eslek’in heykellerinde kullandığı tüm materyaller de sokaktan, “dışarıdan” toplanmış; heykellerin gövdesinde birleşen kullanılıp atılmış metalar veya bir canlıya ait organik parçalar sokaktan sergi salonuna taşınıyor. Heykeller, büründükleri yeni biçimle, belirsiz bir coğrafyadan gelen ötekini içeri davet ediyor.

Eslek’in Oh White videosunun geçiş ve kaymalar bağlamında ayrıca incelenmesi gerekiyor. Videonun çekildiği Baltalimanı Kemik Hastanesi, Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk kâgir sahil sarayı olarak inşa ediliyor ve bir hanedan konutu işlevi görüyor. Organik bir madde olan ahşaptan inorganik bir madde olan tuğlaya geçişi temsil eden saray yıllar sonra bir hastaneye dönüştüğünde, içinde yatan hastaların vücutlarına da organik olmayan maddeler, demir parçaları, protezler, kemik uzatıcı Ilizarov gibi cihazlar ekleniyor. Eslek’in videosunda, binayla hemhal olmuşçasına inorganik maddeleri vücutlarında taşıyan bedenler de bina-beden arası bu geçişe kapı aralıyor. Binanın Osmanlı’nın ekonomik ve politik çöküşüne işaret eden Baltalimanı Antlaşmaları’nın imzalandığı yer olması da bir zamansal kaymayı vurguluyor;imparatorluğun son dönemlerine ait dejenerasyon, gerileme, yıkım gibi olgular, yıllar sonra kemik hastanesinde tedavi gören hastalara sirayet ediyor.

Eslek, sınır tanımayan şatafattan hastane yatağ ının sadeliğine, toplumsal görünürlükten dışlanmışlığa, kudretten güçsüzlüğe geçişleri, kemiklerin, dokuların, zihinsel melekelerin bozuluşuna ayna tutacak şekilde, görüntülerini kasten bozarak, dağıtarak, eklemleyerek, yamalayarak yansıtıyor.

İleri Okumalar:

Bernard Stiegler – Technics and Time,1: The Fault of Epimetheus
Joseph Conrad – Heart of Darkness
Mary Shelley – Frankenstein or The Modern Prometheus Sofokles – Trakhisli Kadınlar
Aristophanes – Lysistrata
Aiskhylos- Agamemnon
Euripides – Medea
Mary M. Brooks – Spinning Fates and The Song of the Loom: The Use of Textiles, Clothing and Cloth Production as Metaphor, Symbol and Narrative Device in Greek and Latin Literature