Koyaanisqatsi

Painting, Video,İnstallation

--------Çınar Eslek’s “Dark” Opuses 2015

Perceiving a “thing” with the senses is actually accepting it instantaneously on the spot. The thing we are are across from has proven it’s existence to us and loads our minds with the data concerning itself; it exists and it subsists the way it has reached us. This situation will primarily remind us of “language”: when we adopt a word we read or hear it as an “information” and when we become familiar with its “usage”, without doubt we include in our communication. It has become an “ingredient” which we can use whenever we need without doubt.

At this point, a question emerges: Does that word primordially mean the same thing in every time period and every environment? As in another question: In former times or places, has that word existed with other meanings, connotations and with different usages in language? Thinking about these makes it necessary to become involved in the morphology of the word and in this process that word has begun to transform and go beyond its original meaning. It starts to become fragmented, its primordial meaning starts to blur and it looses it’s ability to be a “communication ingredient”.

“Things” besides words are also so; objects, symbols, signs and marks are this way too. Examining their morphology breaks their indicators and brings variety to their meaning. Therefore here on indicators abandon their one-way connection in the indicative-indicated interaction and in the end will leave us deprived of the “communication ingredient” we were so accustomed to use with confidence.

We can make this judgement at this point: Every word, symbol, sign or mark we hold on to for “communication” contains within them all the meanings collected from different times and places and the “final condition” in which it reaches us is a “floc of contradiction and discrepancy”. However neither the reasoning behind an indicator nor the reasoning behind “communication” can take this. They hold as much meaning in “language” as they have reached to in the “present time” and have disconnected from their former meanings and connotations. Regardless, if we still want to include them in our “communication” process in an efficacious way, we have to accept and internalise them in their present meanings: In which we experience them with our senses and the exact way they reach us… Because “communication” is a matter of reconciliation and compromisation. Without these, the connection between meanings will become impossible to establish, the “communication ingredient” will escape and the process of getting a meaning or point across will be interrupted.

We know that any indicator we use for “communication” holds within itself contradictions and varied meanings; and since thinking about these would interrupt “communication”, then we keep on holding onto indicators. Just as it is in René Magritte’s painting, of course “this is not a pipe”. even though we know this and understand that we are across from a “pipe painting” (with some graphite dust and paint matter) our first reaction would still be in the attitude of “this is a pipe and there’s no doubt against it”. Even when we are aware that in a landscape painting we are across from layers of paint and an assemblage of lines, again all we can say is will be “this is a piece of nature”.

In her works, Çınar Eslek presents the viewer with familiar images; the ones belonging to nature being the majority. When we look at these, right away we say “this is a piece of nature” too. When we tell each other anything about these, without hesitation we say “this is a piece of nature”. Furthermore, we feel confident when we find the word “nature” suitable for these works. We do not think that these images are far away from being pieces of nature, however in fact they have no relation to nature at all. Even though the images in the exhibition perhaps contain nature, they have been severed from it, rearranged, infused with chemicals and manufactured as synthetic objects. They are presented as “nature”. In the 19th century, mankind has abandoned itself to the world of machines, therefore belonged to the “nature” that itself has synthesised and became involved in a situation that it constantly complained about; perhaps something similar to Friedrich Hegel’s “second nature”.

It should also be specified that the word for “nature” has nothing to do with actual nature itself. It is merely an indicator; still, this word holds the function of pointing at real nature as a “language indicator” and therefore included to real nature. On the other hand, just the way that the works in the exhibition have nothing to do with real nature, neither does the word we use to point out to them “nature” have anything to do with real nature either. Despite all, the assemble of these “thing”s that have no relation to real nature makes us have the impression that Çınar Eslek is in fact making works about real nature. And it is quite expected that this impression will be accepted; isn’t it that all these symbols and marks are accepted and as “nature itself” as a result of habit that we pass on to our lives. Therefore we say “Çınar Eslek is talking to us about nature.”

Actually, in her exhibition, Çınar Eslek talks neither of nature, nor of any object, sign or symbol; she mentions that what stands in front of us and we perceive with our senses directly are really “not themselves”. And even beyond that, these things which are “not themselves” are assigned words that are “not themselves” either. There is no word or indicator which does not contain contradictions or differences that exists in the “present” as a “communication ingredient”. Then we should think so: Something must have remained from the real meaning, however this meaning has been distorted throughout time so much that it is hard to distinguish which remain intact and which have lost it’s bonds with this original, real meaning. Faced with this situation we think so: It is when a word or a form “can not externalise” itself that it reaches a state of reality.

If a word or an indicator does not carry it’s own “logos” within, or can not express anything else than the fictitious, then it becomes shadows of meaning; they are pieces of the “dark side”. It is possible that for this reason do Çınar Eslek’s works are visible to the viewer from their “dark” sides. These works keep on talking about “things”. Amongst these is an interesting painting, for example a structure that resembles the Tower of Babel, that catches our eye and drags us to do the same thing again; right away we murmur “This is the Tower of Babel”. However we have no idea as to what kind of “thing” that tower really was; we know solely from what we have been told and the images we saw. Yet we have no doubt that that is the Tower of Babel. This means that this “thing” we see is the painting of a “thing” that we have never seen before. At this point the question arises; Is the “nature” we see in these works really “nature itself”? The answer is simple: “No.” Then is what we see the Tower of Babel itself alright? The answer to this is harder to find, because we can not really say “yes” or “no”: Has that tower ever even existed and does it exist within our experiences? This makes us realise that we are familiar with the tower only through words and certain shapes and with that realisation takes us back to the beginning of this writing; let’s remember the first sentence: ‘Perceiving a “thing” with the senses is actually accepting it instantaneously on the spot.’ Experience is what stands right across from us. Thats what our senses tell us (so what we are seeing).

As a result it is possible to say so: When Çınar Eslek presents the dark, shadowed sides of words an indicators to us, she is drawing attention to how we easily accept what is “not itself”, that seems alright… But also she proves that we never experience reality anyway, and shows that we easily accept a “thing” without a model “as if it is real”. How come do we forget of the contradictions and different meanings that have seeped through? It is language taking the place of and replacing reality… We should think: To what extend does the power within “language” and indicators, the power to construct reality and validate it, hold within it to insist meaning, and how believable are they?

Emre ZEYTİNOĞLU

Koyaanisqatsi

Resim, Video, Yerleştirme

Çınar Eslek’in “Karanlık” Yapıtları 2015

Bir “şey”i duyularla deneyimleyerek algılamak, aslında onu hemen oracıkta onaylamak demektir. Öyle ya, karşımızda duran o şey, bize ulaştığı anda kendi varlığını kanıtlamış ve kendisine ait tüm verileri zihnimize yüklemiştir; o vardır ve tam da o an bize ulaştığı gibidir. Bu durum bize ilk önce “dil”i anımsatacaktır: Duyduğumuz ya da okuduğumuz bir sözcüğü bir “bilgi” olarak benimsediğimizde, onun “kullanım biçimi”ni kavradığımızda, hiç kuşku duymaksızın iletişime dâhil ederiz. Demek ki o sözcük, yeri geldiğinde ya da ona her gereksinim duyduğumuzda rahatça öne sürebileceğimiz bir “malzeme” halini almıştır.

Ama burada şu soru sorulmalıdır: Acaba o sözcük, kökensel olarak her zaman ve her yerde aynı anlama mı gelmektedir? Başka türlü bir soru ile: Acaba o sözcüğün, daha önceki tarihlerde ve başka yerlerde farklı anlamlar içerdiği ve iletişimde farklı biçimlerde yer aldığı olmuş mudur? İşte bunları düşünmek, o sözcüğün morfolojisi ile ilgilenmemizi gerekli kılar ki bu süreçte de söz konusu sözcük, bize ulaştığı andaki varlığının ötesine geçmeye, anlamını parçalamaya, kökensel niteliğini bulanıklaştırmaya ve “iletişim malzemesi” olma özelliğini yitirmeye başlar.

Sözcüklerin dışında diğer “şey”ler; nesneler, birtakım işaretler ve simgeler de böyledir. Onların da morfolojisi ile uğraşmak, tüm göstergeleri bozar ve anlamlarını çeşitlendirir. Yani göstergeler, bundan böyle tek yönlü olarak gösteren-gösterilen bağlantısını terk edecek, sonuçta güvenle kullanacağımız o “iletişim malzemesi”nden mahrum kalmamıza neden olacaktır.

Burada basitçe şu kanıya varabiliriz: O halde “iletişim” adına her sarıldığımız sözcük, nesne, işaret ve simge, içlerinde farklı tarihlerin ve yerlerin farklı anlamlarını da taşımakta ve bize ulaştığı “son hali”nde ise birer “çelişki ve farklılık yumağı” durumuna dönüşmektedir. Ne var ki gösterge mantığı bunu kaldırmaz, bununla birlikte “iletişim” mantığı da bunu kaldırmaz. Onlar “dil”de ve göstergelerde “şimdiki zaman”daki anlamlarına ulaştıkları kadar anlam taşımaktadırlar ve önceki anlamlarıyla bağlarını kopartmışlardır. Eğer biz ille de bunları bir “iletişim” sürecine yararlı olabilecek biçime sokmak istiyorsak, hep onların bize ulaştığı son anlamlarıyla benimsemek zorundayızdır: Duyularla deneyimleyerek algıladığımız ve onayladığımız, onların tam da o an bize ulaştıkları halleriyle... Çünkü “iletişim”, bir ortaklık ve uzlaşma işidir. Bunlar olmadan, anlamlar arasında bir bağ kurmamız olanaksızlaşır, “iletişim malzemesi” elimizden kaçar ve anlam aktarabilme süreci kesintiye uğrar.

Biliriz ki “iletişim” adına kullandığımız her gösterge çelişkiler taşır ve farklı anlamlarla doludur; üstelik bunları düşünmek mademki “iletişim”i engelleyecektir, bu yüzden göstergelere sarılmayı sürdürürüz. René Magritte’in resminde olduğu üzere, tabii ki “bu bir pipo değildir.” Bunu iyi bilsek de ve bir “pipo resmi” ile (biraz grafit tozu ya da biraz boya maddesi ile) karşı karşıya olduğumuzu anlasak da ilk anda vereceğimiz tepki “bu bir pipo, buna hiç kuşu yok” tavrında olacaktır. Bir manzara resminde gördüğümüz şeyin, boya katmanları ve çizgiler kalabalığı olduğunu kavrasak da yine söyleyebileceğimiz tek şey, “bu bir doğa parçasıdır” olacaktır.

Çınar Eslek bu sergisindeki yapıtlarda, izleyiciye bildik görüntüler sunuyor; örneğin bunlar arasında “doğa”ya dair olanlar ağırlık kazanıyor. Baktığımız zaman, bunlara da hemen “bu bir doğa parçasıdır” diyoruz. Ve birbirimize bunlar hakkında bir şeyler söylerken, “o doğa parçaları” demekte hiç tereddüt etmiyoruz. Dahası, o görüntülere “doğa” sözcüğünü yakıştırırken de aynı güveni duyuyoruz. Düşünmüyoruz ki o görüntüler birer “doğa parçası” olmaktan hayli uzaktır, hatta onların “doğa” ile hiçbir ilgisi bulunmamaktadır. Sergideki görüntüler “doğa”yı andırmakla birlikte doğadan kopartılmış, yeniden düzenlenmiş, kimyasal maddelerle kaplanmış ve sentetik nesneler olarak imal edilmişlerdir. Ve “doğa” diye sunulmaktadır. 19. yüzyılda, kendisini üretim sisteminin makineler dünyasına terk eden insanların, artık ait oldukları doğaya değil de kendi yarattıkları bir “doğa”ya tâbi oluşları ve bundan da yakınıp durdukları gibi bir şeydir bu; belki Friedrich Hegel’in “ikinci doğa” dediği gibi bir şey…

Ayrıca şu da belirtilmeli: “Doğa” sözcüğünün gerçek doğa ile kesinlikle ilgisi yoktur, o da bir işaretten başka bir şey değildir; yine de o sözcük, gerçek doğayı işaret eden bir “dil göstergesi” olarak işlev görmektedir ki bu yolla gerçek doğaya dâhil edilmiştir. Diğer yandan, sergideki görüntülerin de gerçek doğa ile ilgisi olmadığı gibi, onlar için kullandığımız “doğa” sözcüğünün de gerçek doğa ile ilişkisi yoktur. Her şeye rağmen, gerçek doğa ile ilişkisi olmayan bu “şey”lerin bir araya gelişi, bizde Çınar Eslek’in “doğa” ile ilgili bir şeyler yaptığı kanısını uyandırır. Ve bu kanının onay görmesi son derece olağandır; değil mi ki tüm bu işaretleri, bir alışkanlık sonucu “doğanın kendisi” olarak onaylamışız ve yaşama geçirmişizdir, o halde bir kez daha şöyle deriz: “Çınar Eslek burada bize doğadan söz etmektedir.”

Aslına bakılırsa, Çınar Eslek bize bu sergide ne doğadan ne herhangi bir nesneden ne herhangi bir işaretten ne de herhangi bir simgeden söz etmektedir; onun söz ettiği şey, karşımıza gelip duran ve duyularımızla algıladığımız biçimiyle onayladığımız o şeylerin, “kendi olmadığı” durumlardır. Bunun da ötesinde, o “kendi olmayan” şeylere yakıştırdığımız, yine “kendi olmayan” sözcüklerdir. Hiçbir sözcük ya da hiçbir gösterge yoktur ki “şimdiki zaman”a ulaştığında ve “iletişim malzemesi” haline geldiğinde, içindeki çelişkileri ve farklılıkları korumuyor olsun. O zaman da şunu düşünmeliyiz: Burada gerçek anlamdan bir şeyler mutlaka kalmıştır, ama o gerçek anlam tarih boyunca o kadar parçalanıp dağılmıştır ki bunlardan hangisinin o anlama ait olduğu, hangisinin o anlam ile bağlarını kopardığı kolaylıkla anlaşılamamaktadır. Ve o durumda da bu kez şunu düşünürüz: Bir sözcük ya da bir biçim, ancak kendini tek ve mutlak bir anlamda “dışa vuramadığında”, gerçeklik haline yaklaşabilir.

Ne bir sözcük ne de bir gösterge kendi “logos”unu içinde taşımıyorsa, kurmacadan başka bir şey ifade etmiyorsa, anlamın gölgeleri haline gelirler; “karanlık yan”ın parçalarıdır bunlar… Bir olasılıkla, Çınar Eslek’in bu sergideki tüm yapıtları, izleyiciye bu yüzden “karanlık” yanlarıyla görünür. O yapıtlar bize sürekli olarak bir “şey”lerden söz edip durmaktadırlar. Bunlar arasında ilginç bir resim vardır, örneğin Babil Kulesi’ne benzer bir yapı, bir tabloda gözümüze çarpar ve bir kez daha bizi aynı davranışa sürükler; hemen şöyle mırıldanırız: “Bu, Babil Kulesi…” Oysa o kulenin gerçekte nasıl bir “şey” olduğu hakkında bir bilgimiz yoktur, yalnızca anlatılanlar ya da bazı resimlerden öğrenmişizdir. Buna karşın, onun Babil Kulesi olduğu konusunda kuşku duymayız. Demek ki o gördüğümüz “şey”, daha önce hiç görmediğimiz bir “şey”in resmidir. Tam burada aklımıza şu soru gelir: Bu yapıtlarda “doğa” dediğimiz “şey”, doğanın kendisi midir? Yanıt basittir: “Hayır.” Pekiyi bu gördüğümüz, Babil Kulesi’nin kendisi midir? Onun yanıtı biraz daha zordur, çünkü “evet” ya da “hayır” diyebilme şansımız bulunmamaktadır: Öyle bir kule var mıydı, hiç olmuş muydu ve bizim deneyimlerimiz içinde yer alıyor mu? Bu kez de o kuleyi, salt sözcüklerden ve kimi biçimlerden tanıdığımızı anımsarız ki bu durumda yine bu yazının başına dönmüş oluruz; ilk tümceyi anımsayalım: Bir “şey”i deneyimleyerek algılamak, aslında onu hemen oracıkta onaylamak demektir.” Deneyim, burada doğrudan karşımızda duran şu biçimdir işte… Duyular öyle demektedir (yani görmekteyizdir).

Sonuç olarak şu söylenebilir: Çınar Eslek, sözcüklerin ve göstergelerin karanlık, gölgelenmiş yanlarını bize sunarken, onların “kendi olmayan” hallerini nasıl da kolaylıkla onayladığımıza dikkat çekmektedir, burası tamam… Ama bir yandan da gerçekliğini zaten hiç deneyimlemediğimiz, modelsiz bir “şey”i, nasıl da kolaylıkla “gerçek-miş” gibi bize gösterebildiğini kanıtlamaktadır. Nasıl da bunların içine sinmiş çelişkili anlamları ve farklılıkları unutuveriyoruz? Yani “dil”in ve göstergelerin, gerçekliğin yerini alması demektir bu… Şunu düşünmeli: Acaba “dil”deki ve göstergelerdeki bu güç; gerçekliği kurabilme ve hemen onaylatabilme gücü, bize tarihten hangi anlam dayatmalarını taşıyor ve bu kadar inandırıcı olabiliyor?

Emre ZEYTİNOĞLU